บ้านเราอุดมสมบูรณ์ ภารกิจสํารวจสัตว์ทะเลหน้าดิน กับเหตุผลที่ ระนอง

Leo Migdal

-Nov 22, 2025, 12:53 PM

บ้านเราอุดมสมบูรณ์ ภารกิจสํารวจสัตว์ทะเลหน้าดิน กับเหตุผลที่ ระนอง

หลังการวิพากษ์รายงาน EHIAโครงการท่าเรือนำ้ลึกแลนด์บริดจ์ ระนอง-ชุมพร อ.ศักดิ์อนันต์ ปลาทอง นักวิจัยทางทะเล มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ให้ความเห็นว่าสังเกตเห็นความแปลกประหลาดในส่วนของการศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพของสัตว์ทะเล เช่น สัตว์ทะเลวัยอ่อน แพลงก์ตอนสัตว์ และสัตว์หน้าดิน “สำหรับเราที่ถนัดเรื่องสัตว์ทะเลหน้าดิน มองเห็นว่าข้อมูลในรายงาน EHIA มีความผิดปกติตรงที่มีหลายสถานี (จุดเก็บตัวอย่างสัตว์หน้าดิน) ศึกษาพบสิ่งมีชีวิตแค่ชนิดเดียว พอคุ้ยไปคุ้ยมามีผลการศึกษาพบแค่ 7 ตัวต่อ 1 ตร.ม. ซึ่งจากประสบการณ์การทำงานที่ผ่านมาที่เราไปเก็บตัวอย่างทั่วทั้งอ่าวไทยและอันดามัน ไม่เคยมีที่ไหนที่มีความหลากหลายทางชีวภาพแบบนี้ อย่างน้อยก็ต้องเจอสิ่งมีชีวิต 20 ชนิด ต่อ 1 ตร.ม” ในช่วงวันที่ 9-13 พฤศจิกายน 2568 ทีมนักวิจัยนำโดย อ.ศักดิ์อนันต์ ปลาทอง นักวิจัยทางทะเล มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ร่วมกับ มูลนิธิภาคใต้สีเขียว กลุ่ม Beach For Life กรีนพีซประเทศไทย มูลนิธินิติธรรมสิ่งแวดล้อม (EnLAW) เครือข่ายรักษ์ระนอง ชุมชนมอแกน เครือข่ายรักษ์พะโต๊ะ และชุมชนชายฝั่งปากน้ำหลังสวน ร่วมกันทำกระบวนการวิทยาศาสตร์พลเมืองและเก็บตัวอย่างสัตว์ทะเลหน้าดินบริเวณที่จะเป็นที่ตั้งของโครงการท่าเรือน้ำลึกแลนด์บริดจ์ระนอง – ชุมพร จากข้อมูลการพบสัตว์ทะเลหน้าดิน เพียง 1 ชนิด 7 ตัวต่อ ตร.ม ในรายงาน EHIA ซึ่งบ่งบอกถึงความผิดปกตินี้ อ.ศักดิ์อนันต์จึงรวบรวมทีมนักวิจัย และทำงานร่วมกับภาคประชาสังคมและชุมชนในพื้นที่ ลงเรือไปเก็บตัวอย่างสัตว์ทะเลหน้าดินในจุดใกล้เคียงกับรายงาน EHIA จำนวน 5 จุดในจังหวัดระนอง และ 5 จุดในจังหวัดชุมพร และบริเวณดอนตาแพ้วที่ชุมชนถือว่าเป็นขุมทรัพย์ของทะเลระนอง “เท่าที่เห็นด้วยตาตอนนี้ เราพบสัตว์ทะเลหน้าดินแต่ละสถานีอย่างน้อย 30 กว่าชนิด หลังจากนี้เราจะเก็บตัวอย่างดินที่ได้ ไปส่องหาสัตว์ทะเลขนาดเล็กที่มองด้วยตาเปล่าไม่เห็น เพื่อให้ได้ผลออกมาจริง ๆ ว่ามีกี่ชนิดกันแน่”

จากข้อมูลการพบสัตว์ทะเลหน้าดิน เพียง 1 ชนิด 7 ตัวต่อ ตร.ม ในรายงาน EHIA ซึ่งบ่งบอกถึงความผิดปกตินี้ อ.ศักดิ์อนันต์จึงรวบรวมทีมนักวิจัย และทำงานร่วมกับภาคประชาสังคมและชุมชนในพื้นที่ ลงเรือไปเก็บตัวอย่างสัตว์ทะเลหน้าดินในจุดใกล้เคียงกับรายงาน EHIA จำนวน 5 จุดในจังหวัดระนอง และ 5 จุดในจังหวัดชุมพร และบริเวณดอนตาแพ้วที่ชุมชนถือว่าเป็นขุมทรัพย์ของทะเลระนอง เราขอขอบคุณผู้สนับสนุนกรีนพีซทุกคนที่เป็นคนสำคัญต่อความสำเร็จในการปกป้องสิ่งแวดล้อมและสิทธิมนุษยชนตลอดปี 2567 ที่ผ่านมา ตลอดปีกรีนพีซรณรงค์และมีความสำเร็จอะไรบ้างมาดูกันดีกว่า นักต่อสู้ด้านสิ่งแวดล้อมและตัวแทนชาวประมงจากจะนะ จังหวัดสงขลาอย่าง “บังนี รุ่งเรือง ระหมันยะ” ได้แบ่งปันเรื่องราวการต่อสู้และความหวังของชุมชนภายใต้หัวข้อ “การส่งเสริมวิธีการที่ยึดหลักสิทธิมนุษยชนในการปกป้องความหลากหลายทางชีวภาพทางทะเล ชายฝั่ง และเกาะ” ซึ่งเป็นเวทีให้ชุมชนที่มีบทบาทสำคัญในการปกป้องระบบนิเวศที่เปราะบางเหล่านี้ได้แสดงออกถึงประเด็นปัญหาด้านสิทธิมนุษยชนที่พวกเขาเผชิญอยู่ ภารกิจการสำรวจผลแพลงก์ตอนและสัตว์หน้าดินใต้ทะเลตัวจิ๋วที่กรีนพีซ ร่วมกับนักวิจัยจากหลายมหาวิทยาลัยและกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง (ทช.) ยังไม่จบ หลังจากตัวอย่างต่าง ๆ ถูกส่งออกจากเรือเรนโบว์ วอร์ริเออร์ พวกเราส่งตัวอย่างดินไปยังศูนย์วิจัยและมหาวิทยาลัย เพื่อสำรวจหาแพลงก์ตอนและสัตว์ทะเลตัวจิ๋ว พร้อมรวบรวมข้อมูลความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรทางทะเล ผ่านการสำรวจสัตว์ทะเลหน้าดิน แพลงก์ตอนและสัตว์น้ำวัยอ่อนซึ่งเป็นหนึ่งในข้อบ่งชี้สภาพท้องทะเล และเป็นตัวกลางในการเชื่อมร้อยความรู้ทางวิทยาศาสตร์เข้ากับภูมิปัญญาเพื่ออธิบายปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นในทะเลและสร้างสรรค์แนวคิดใหม่ในการทำงานอนุรักษ์ร่วมกับชุมชน วันนี้เรามาดู สัตว์ทะเลหน้าดินขนาดเล็ก หรือไมโอฟาวนา (Meiofauna) ที่เก็บตัวอย่างมาจาก อ.ปะทิว จ.ชุมพร และ อ.จะนะ จ.สงขลา กับทีมภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง เฟิร์ส พัทธ์ธีรา การประกอบ และ อาจารย์พร อ.ดร.สิทธิพร เพ็งสกุล เป็นสองคนที่จะพาเรามารู้จักกับน้อง ๆ ในกลุ่ม ไมโอฟาวนา (Meiofauna) กัน

ระหว่างที่พวกเรากำลังส่องกล้องเพื่อดูสัตว์จิ๋วหน้าตาแปลกภายใต้กล้องจุลทรรศน์ นักวิจัยทั้งสองก็เริ่มอธิบายเกี่ยวกับข้อมูลพื้นฐานของพวกมันว่า สัตว์ตัวเล็กในกลุ่มนี้ บางชนิดเป็นตัวอ่อนของสัตว์ทะเลขนาดใหญ่ หรืออาจเป็นตัวเต็มวัยของสัตว์ขนาดเล็ก อย่างเช่น ไส้เดือนทะเล (Polychaet) ที่เราเจอ อาจมีทั้งตัวอ่อน และตัวเต็มวัย โดยอาจมีทั้งขนาดตัวที่ใหญ่และขนาดเล็ก ซึ่งการพบสัตว์เหล่านี้บ่งบอกได้ว่าบริเวณที่เราไปสำรวจอาจเป็นแหล่งอาศัยหรือแหล่งสืบพันธุ์ของสัตว์ทะเลหลายชนิด และสัตว์ตัวเล็ก ๆ เหล่านี้ยังเป็นอาหารของสัตว์น้ำวัยอ่อน เช่น ตัวอ่อนกุ้งหรือตัวอ่อนปลาบางชนิดอีกด้วย สะท้อนให้เห็นถึงความอุดมสมบูรณ์ของระบบนิเวศและแหล่งสัตว์เศรษฐกิจ สำหรับอาจารย์พร ก็มีความชอบทะเลที่เป็นทุนเดิม บวกกับการศึกษาเรื่องความหลากหลายทางชีวภาพของทะเลและมหาสมุทร กลายเป็นจุดสำคัญที่ทำให้อาจารย์พรเลือกเส้นทางการเป็นนักวิจัยทางทะเล หลังจากกรีนพีซได้ร่วมกับนักวิจัยจากหลายมหาวิทยาลัยและกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง (ทช.) เพื่อทำงานวิจัยเพื่อวิทยาศาสตร์ภาคพลเมืองกับตัวแทนชุมชนประมงจาก จังหวัดชุมพร อ.จะนะและ อ.เทพา จ.สงขลา รวบรวมข้อมูลความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรทางทะเล ผ่านการสำรวจสัตว์ทะเลหน้าดิน แพลงก์ตอนสัตว์และสัตว์น้ำวัยอ่อนซึ่งเป็นหนึ่งในข้อบ่งชี้สภาพท้องทะเล และเป็นตัวกลางในการเชื่อมร้อยความรู้ทางวิทยาศาสตร์เข้ากับภูมิปัญญาเพื่ออธิบายปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นในทะเลและสร้างสรรค์แนวคิดใหม่ในการทำงานอนุรักษ์ร่วมกับชุมชน วินัย ปราณสุข นักวิทยาศาสตร์ทางทะเล หรือ พี่นัย ได้ไปร่วมเก็บตัวอย่างหน้าดินเพื่อสำรวจความหลากหลายทางชีวภาพกับ เรือเรนโบว์ วอร์ริเออร์ โดยภารกิจการเก็บตัวอย่างครั้งนี้เกิดขึ้นที่ อ.ปะทิว จ.ชุมพร และ อ.จะนะ จ.สงขลา เราอยากพาทุกคนมาสำรวจตัวตนของเขาและการเป็นนักวิจัยทางทะเลกับเนื้องานที่คนทั่วไปแบบเรา ๆ อาจไม่เคยเห็น ย้อนกลับไปปีที่แล้ว ในเช้าที่แสงแดดจัดในเดือนสิงหาคม ทีมกรีนพีซ มาถึงห้องปฏิบัติการบริษัท มารีน อีโคเสิร์ช แมเนจเมนท์ จำกัด อ.หาดใหญ่ จ.สงขลา ซึ่งเป็นสถานที่ที่ตัวอย่างหน้าดินที่เก็บจากเรือเรนโบว์ วอร์ริเออร์ ถูกส่งมาเพื่อหาจำนวนของสัตว์หน้าดิน ค้นหาความหลากหลายทางชีวภาพของ อ.ปะทิว และ อ.จะนะ ที่นี่นอกจากกลุ่มนักวิจัยสิบกว่าคน (พร้อมน้องแมว 4 ตัว และน้องหมา 1 ตัว) เรายังพบปริมาณขวดเก็บตัวอย่างสัตว์หน้าดินอีกปริมาณมหาศาล กลุ่มพี่นักวิจัยกำลังส่องกล้องกันอย่างขะมักเขม้น หลังจากถ่ายคลิปและเล่นซนด้วยการขอส่องกล้องดูไส้เดือนทะเล พวกเราจึงหาโต๊ะว่างสำหรับเริ่มการพูดคุยครั้งนี้กับพี่นัย

จุดเริ่มต้นของอาชีพนี้ พี่นัยบอกว่าก็ต้องมาจากทะเลอยู่แล้ว ซึ่งเริ่มต้นจากสนใจปะการังและการดำน้ำ จึงเข้าไปเรียนรู้ทำงานวิจัยที่เกี่ยวกับการดำน้ำทำแนวปะการัง หรือสัตว์ทะเลที่เห็นได้ด้วยตา ในช่วงหนึ่งงานที่เกี่ยวกับปะการังเริ่มน้อยลงด้วยเรื่องงบประมาณต่าง ๆ ตอนนั้นเราทำงานในมหาวิทยาลัยก็เริ่มสอนการคีย์ข้อมูลปลา พอมีบุคลากรที่ทำงานในด้านนี้ได้แล้วเราก็เริ่มมาจับงานที่เกี่ยวกับสัตว์ทะเลขนาดเล็กบ้าง

People Also Search

หลังการวิพากษ์รายงาน EHIAโครงการท่าเรือนำ้ลึกแลนด์บริดจ์ ระนอง-ชุมพร อ.ศักดิ์อนันต์ ปลาทอง นักวิจัยทางทะเล มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ให้ความเห็นว่าสังเกตเห็นความแปลกประหลาดในส่วนของการศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพของสัตว์ทะเล เช่น สัตว์ทะเลวัยอ่อน

จากข้อมูลการพบสัตว์ทะเลหน้าดิน เพียง 1 ชนิด 7 ตัวต่อ ตร.ม ในรายงาน EHIA ซึ่งบ่งบอกถึงความผิดปกตินี้

ระหว่างที่พวกเรากำลังส่องกล้องเพื่อดูสัตว์จิ๋วหน้าตาแปลกภายใต้กล้องจุลทรรศน์ นักวิจัยทั้งสองก็เริ่มอธิบายเกี่ยวกับข้อมูลพื้นฐานของพวกมันว่า สัตว์ตัวเล็กในกลุ่มนี้ บางชนิดเป็นตัวอ่อนของสัตว์ทะเลขนาดใหญ่ หรืออาจเป็นตัวเต็มวัยของสัตว์ขนาดเล็ก อย่างเช่น ไส้เดือนทะเล (Polychaet) ที่เราเจอ อาจมีทั้งตัวอ่อน

จุดเริ่มต้นของอาชีพนี้ พี่นัยบอกว่าก็ต้องมาจากทะเลอยู่แล้ว ซึ่งเริ่มต้นจากสนใจปะการังและการดำน้ำ จึงเข้าไปเรียนรู้ทำงานวิจัยที่เกี่ยวกับการดำน้ำทำแนวปะการัง หรือสัตว์ทะเลที่เห็นได้ด้วยตา ในช่วงหนึ่งงานที่เกี่ยวกับปะการังเริ่มน้อยลงด้วยเรื่องงบประมาณต่าง ๆ ตอนนั้นเราทำงานในมหาวิทยาลัยก็เริ่มสอนการคีย์ข้อมูลปลา พอมีบุคลากรที่ทำงานในด้านนี้ได้แล้วเราก็เริ่มมาจับงานที่เกี่ยวกับสัตว์ทะเลขนาดเล็กบ้าง